Duyusal hassasiyet (veya duyusal aşırı hassasiyet), bir bireyin çevresel uyaranlara (sesler, ışık, dokunma, tat, koku vb.) karşı normalden daha fazla duyarlılık veya hassasiyet gösterdiği bir durumu ifade eder. Bu durum, bireyin bu uyaranlara karşı aşırı tepki vermesine, rahatsızlık veya strese neden olmasına yol açabilir. Duyusal hassasiyet, otizm spektrum bozukluğu (ASD), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi bazı nörogelişimsel bozukluklarla ilişkilendirilebileceği gibi, diğer nedenlere de bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Duyusal hassasiyetin bazı belirtileri şunlar olabilir:
- Seslere Hassasiyet: Bireyler, yüksek sesler, çınlama, kalabalık veya yoğun ses ortamları gibi belirli seslere karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler. Bu tür seslere maruz kalmak, onlar için çok rahatsız edici olabilir.
- Işığa Hassasiyet: Parlak ışık kaynaklarına veya belirli renklere karşı hassasiyet gösterebilirler. Güneş ışığına veya parlak aydınlatmalara maruz kalmak, onları rahatsız edebilir.
- Dokunmaya Hassasiyet: Bireyler, belirli dokunma türlerine (örneğin, sert dokunma, etiketlerin cilde teması) karşı hassasiyet gösterebilirler. Bu dokunma türleri, onlar için acı verici veya rahatsız edici olabilir.
- Koku ve Tat Hassasiyeti: Belirli kokulara veya tatların yoğunluğuna karşı hassasiyet gösterebilirler. Bu, belirli yiyecekleri veya kokuları tolere etmekte güçlük yaşamalarına neden olabilir.
- Duyusal Aşırı Yüklenme: Yoğun veya karmaşık duyusal uyaranlarla karşılaştıklarında, bireyler hızla aşırı yüklenebilirler. Bu, fiziksel veya duygusal stresin artmasına neden olabilir.
Duyusal hassasiyet, günlük yaşam aktivitelerini etkileyebilir. Örneğin, belirli bir giysi türünü veya tekstil malzemelerini giymekten kaçınma, restoranlardaki yoğun ses ve ışık nedeniyle dışarıda yemek yeme zorluğu, ya da sosyal etkileşimlerin belirli duyusal uyaranlara tepki olarak sınırlanması gibi durumlar yaşanabilir.
Duyusal hassasiyeti yönetmek ve bu hassasiyetlere uyum sağlamak için terapi ve özel eğitim gibi stratejiler kullanılabilir. Bu stratejiler, bireyin çevresel uyaranlara karşı daha iyi tolerans geliştirmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, bireylerin kendilerini rahat hissetmelerini sağlamak ve çevrelerini uyaranlara göre düzenlemek de önemlidir. Duyusal hassasiyeti olan bireylerin aileleri ve çevresi tarafından anlayış ve destek sunulması da önemlidir, çünkü bu hassasiyetler günlük yaşamlarını etkileyebilir.
